عنوان مقاله:

نویسندگان:

میترا علیشاهی

زبان عربی به عنوان یکی از مولفه های فرهنگی تمدنِ اسلامی شاخص ترین عامل وحدت میان مسلمانان است. این زبان رسمی در سیر تاریخی خود و در قرن های اولیه اسلام پس از فتوحات اسلامی و بادرنوردیدن مرزهای جغرافیایی به ایران راه یافت. بهره مندی ایرانیان از زبان رسمی عربی در آثار خود، نقطه عطفی در بسط و توسعه این زبان محسوب می شود تا بدانجا که خودنمایی آن در متون مختلف علوم انسانی، قابل اغماض نیست. در اهمیت این زبان پویا همین بس که گفته شده: این زبان به کشور یا قوم خاصی منتسب نمی شود، بلکه انتساب آن به همه امت اسلامی است، امتی که تمدن اسلامی، مسلمانان را با هر ملیت و قومیتی گرد خویش جمع کرده است، زبانی که عرب را در کنار ایرانی، افغانی، پاکستانی، هندی، امازیغی، مصری و مغربی گرد آورده است و می توان از زبان عربی به عنوان زبان امت اسلامی نام برد. در پی گسترش روزافزون زبان عربی در سده های نخستین اسلام بسیاری از زبان های قومی وام دار این زبان شدند و واژگان عربی بسیاری به این زبان ها راه پیدا کرد. از همین رهگذر شکل الفبایی زبان هایی مثل فارسی، ترکی، امازیغی و... با الفبای عربی یکسان گشت. هرچند این قرابت، فراگیری این زبان را برای غیر عرب زبانان آسان تر کرد، اما از طرفی دیگر باعث تداخل زبانی و فارسی زدگی برخی متون عربی شد، چرا که ملکه زبان با تغییر واژگان تغییر نمی کند. به عنوان مثال بسیاری از کلماتی که ما در زبان عربی استفاده می کنیم ریشه عربی دارد ولی معنای آن در طول دوران عوض شده است. بنابراین عربی بودن ریشه کلمه بدین معنا نیست که می توان از آن در ساختار جملات عربی –در همان معنی فارسی آن- استفاده کرد. به نظر می رسد برخی از فارسی زبانان که برای نوشتن آثار خود از زبان عربی بهره برده اند از این تداخل زبانی در امان نبوده اند و پس از اینکه آثار ایشان به دست خوانندگان عرب زبان رسیده این سبک نوشتاری ایشان را نپسنده و آن را فارسی زده قلمداد کرده اند. در بررسی میدانی برخی آثار فیلسوفان متأخر ایرانی و واکاوی نظر استادان و صاحب نظران این حوزه، مشخص گردید که برخی از ایشان نیز از موضوعی که در بالا مطرح گردید برکنار نبوده اند و سبک نوشتاری عربی ایشان- علی رغم محتوای پربار و اندیشه-های ناب و خرد والای ایرانی- نیاز به ویرایش دارد. جستار حاضر در صدد است تا با نظر به جایگاه این زبان مقدس و اهمیت بسترسازی مطالعات بین رشته ای، با روش توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر دانش زبانی و بلاغی و ساختار صرفی- نحوی اثر مذکور، به صورت موردی سبک نگارشی علامه طباطبائی را در کتاب نهاية الحکمة بررسی کند. نتایج تحقیق نشان می دهد، استفاده از سبک نگارشی عربی نیاز به ملکه زبان دارد، صرفاً دانش زبانی مثل بلاغت یا صرف و نحو پاسخگوی نیاز نویسنده نیست و برای بدست آوردن این ملکه باید در محیط زبان زیست.

آسیب شناسی، زبان عربی، سبک نگارشی، متون فلسفی، علامه طباطبایی، نهایة الحکمة.

برای لینک‌دهی به این مقاله از آدرس زیر استفاده نمایید:

برای ارجاع در منابع از عبارت زیر استفاده کنید:
علیشاهی، میترا، 1401، آسیب شناسی سبک نگارشی عربی در متون فلسفی (مطالعه موردی نهایة الحکمة اثر علامه طباطبایی )، هشتمین همایش ملی حکیم سبزواری، طراحی و آسیب‌شناسی برنامه درسی و متون آموزشی فلسفه اسلامی، https://cnf.hsu.ac.ir/fa/archive_index.php?c=hakim8&aid=70699